حکیم ابومعین ناصرین خسرو قبادیانی بلخی در سال ۳۹۴ هجری قمری در بلخ تولد یافت.از اوان جوانی به تحصیل علوم و تحقیق ادیان و مطالعهٔ اشعار شعرای ایران و عرب پرداخت وی در خانوادهٔ ثروتمندی که ظاهراً به امور دولتی و دیوانی اشتغال داشتند رشد کرد.

ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی، مشهور به ناصرخسرو، در جوانى به فراگیرى دانش‌هاى گوناگون پرداخت و در سایه‌ هوش سرشار و روح پژوهشگر خویش از دانش‌هاى دوران خود مانند فلسفه، اخترشناسى، کیهان‌شناسى، پزشکى، کانى‌شناسى، هندسه‌ اقلیدسى، موسیقى، علوم دینى، نقاشى، سخنورى و ادبیات بهره‌ها گرفت. وی از شاعران برجسته ایران است که در اشعار خویش بارها از احاطه داشتن خود بر این علوم تأکید کرده‌است.
ناصرخسرو نیز همچون حافظ و رودکی کل قرآن را از برداشت و در آثارش، از آیات قرآن برای اثبات عقایدش استفاده کرده‌ است. چون ناصرخسرو از خانوده‌اى برخوردار و دیوان‌سالار بود، در سال‌هاى پایانى فرمان‌روایى سلطان محمود غزنوى به کار دیوانى پرداخت و این کار را تا ۴۳ سالگى در دربار سلطان مسعود غزنوى و دربار ابوسلیمان جغرى بیک داوود بن میکائیل ادامه داد. وی طی هفت سال سفر از سرزمین‌های گوناگونی دیدن کرد و گزارش آن را در سفرنامه‌ای به یادگار گذاشت.
از آثار او می‌توان به سفرنامه، زادالمسافرین، وجه دین، خوان اخوان، دلیل المتحیرین، روشنایی نامه و دیوان اشعار اشاره کرد.