توضیحات
تذکرهالاولیاء
کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمتهایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشت شدهاست.
این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هریک به زندگی، حالات، اندیشهها و سخنان یکی از عارفان و مشایخِ تصوف میپردازد، و ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمتآمیزشان در این کتاب آورده شدهاست.
نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافتهاست، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج (متوفی ۳۰۹). به نظر محمد استعلامی، دستنویسهای معتبر تذکرهالاولیاء تا قرن دهم هجری، شامل همین ۷۲ باب است، امّا پس از قرن دهم فصلهای دیگری با عنوان «ذکر متأخران از مشایخِ کِبار» بر این کتاب افزوده شده که حالات و سخنان ۲۵ تن از عارفان قرنهای چهارم و پنجم را دربردارد.
در این کتاب از کسانی چون اویس قرنی، بایزید بسطامی، ابراهیم ادهم، رابعه عدویه، ابوحنیفه، شافعی، احمد حنبل و امام محمد باقر یاد شدهاست. عطار در دیباچهٔ کتاب نحوهٔ گزینش و تألیف مطالب را بهروشنی بیان کردهاست؛ بنابراین مقدمه، نقلها و روایتهای تذکرهالاولیاء التقاطی از مطالب کتابهای دیگر است.
از آثار صوفیانهٔ مهم و مشهور مربوط به اواخر قرن چهارم تا پایان قرن ششم، چند اثر با احتمال زیاد ممکن است مأخذ نقلهای مؤلف تذکرهالاولیاء باشند، که عبارتاند از: طبقات الصوفیه اثر ابوعبدالرحمن محمد سلمی نیشابوری، حلیهالاولیا ابونعیم اصفهانی، و رسالهٔ قشیریه نوشتهٔ ابوالقاسم قشیری.
کشفالمحجوب هُجویری نیز احتمالاً از منابع عطار بوده، زیرا عطار برخی از مضامین آن را با عبارات روانتر و رساتر آوردهاست. تصحیح انتقادیِ تذکرهالاولیاء اولین بار توسط رنالد نیکلسن انجام گرفتهاست (چاپ لیدن ۱۹۰۵–۱۹۰۷). از امتیازات تصحیح نیکلسن، یکی بیطرفی مذهبی او (از نظر شیعه و سنی)، و دیگر مقدمهٔ محمد قزوینی بر آن است که حاوی اطلاعات دقیق و سودمندیاست.
دومین تصحیح جدّی تذکرهالاولیاء، تصحیح محمد استعلامی است که تا کنون ۲۸ بار چاپ شدهاست. منقحترین چاپ تذکرهالاولیاء مجموعهٔ دو جلدی تصحیح «تذکرهالاولیا» به تصحیح و توضیح محمدرضا شفیعی کدکنی است که انتشارات سخن منتشر کرده است.
دیدگاهی دارید؟