توضیحات
کتاب فتوحات شاهی (تاریخ صفوی از آغاز تا سال ۹۲۰ ه.ق)
فتوحات شاهى، تألیف صدرالدین ابراهیم امینى هروى، به تاریخ صفویه از آغاز تا سال ۹۲۰ق پرداخته است. اگر چه کتاب ناتمام مانده است، با این وجود این اثر یکى از نخستین و بارزترین نمونه تاریخ‌نگارى عصر صفویه است که در سال‌هاى سلطنت شاه اسماعیل اول به رشته تحریر درآمده است و از نظر نقل حوادث دوران قبل از تشکیل سلسله صفویه، به ویژه مبارزات این خاندان براى کسب قدرت تا اوایل سلطنت «شاه اسماعیل اول»، در خور توجه است.
بستر تاریخ پرفراز و نشیب ایران در دوران صفویه، آثار و کتب متعددى را در خود نهفته دارد که امروزه به یارى پژوهشگران مشتاق کنکاش و جست‌وجو در مراکز مختلف، تصحیح بخشى از منابع ناخوانده این دوره میسر گردیده است.
بى‌گمان نقش هر یک از این آثار در پر کردن خلأهاى اطلاعاتى و افزودن بر دانسته‌هاى محققان و تصویرسازى واقع‌گرایانه و شفاف از وضعیت سیاسى، اقتصادى و اجتماعى و فرهنگى این دوران مهم تاریخ ایران مفید و قابل درنگ است. از جمله این منابع که به همت دکتر محمدرضا نصیرى تصحیح شده، کتاب حاضر است.
این اثر از زمره آثار تاریخ عمومى است؛ یعنى شامل نقل روایات تاریخى از آدم(ع) تا زمان صفویه (زمان نویسنده) است و بى‌تردید به علت واگویه کردن حوادث گذشته، از منابع ادوار پیشین (پیش از صفویه) این بخش از کتابش اهمیتى در خور ندارد و تنها حوادث و وقایع دوران صفویه که نویسنده در بخشى از آن‌ها شاهد عینى بوده است، شایان توجه و مداقّه است.
با تشکیل دولت مقتدر و متمرکز صفویه بر پهنه خاک ایران که گام به گام پشتوانه محکم ایدئولوژیک شیعى – صوفى خود را با روش‌هایى و رهیافت‌هایى خاص بر ساختارهاى مختلف حکومتى مى‌گسترد، تاریخ‌نگارى ایران وارد مرحله‌اى گردید که قلم و فکر مورخان در وضعیتى تطبیقى با ایدئولوژى حکومتى از آمیزه شگرف و پررمز و راز تفکرات صوفیانه – شیعیان ه لبریز گشت و بر پایه نوشته‌هایى مصنوع و گه‌گاه ساده رویدادها و حوادث زمانه صفویان به تصویر کشیده شد.
نویسنده، در اثر خود در ضمن تبعیت از شیوه تاریخ‌نویسى و اندیشه تاریخ‌نگارى زمانه‌اش قلمش را در آفرینش اثرى درخور توجه و ممتاز آنچنان پیش مى‌راند که برخلاف ادعایش در دورى از تزئین و آرایه‌هاى لفظى با تکلف و پیچیدگى منطبق است. دکتر محمدرضا نصیرى در پیش‌گفتار در این‌باره مى‌نویسد: «بیش از آنکه به ارائه مطالب تاریخى و اجتماعى توجه کند به زیور سجع، طباق، مراعات نظیر، تضمین آیات، احادیث، تمثیل و اشعار توجه کرده است». و بدینسان تاریخ وى که سراسر از صنایع لفظى مشحون است، براى خواننده تصاویرى درهم پیچیده مى‌آفریند و خسته‌کننده به نظر مى‌آید تا این که تصاویرى زنده و جاندار و شفاف به دست دهد.
با این حال اثر هروى به علت دربرداشتن آغازین لحظات قدرت‌گیرى خاندان صفویان در ایران و کارزارهاى نظامى و امور سیاسى دوران سلطنت شاه اسماعیل مفید و درخور توجه است.
کتاب، شامل دو دفتر است: دفتر اول از آفرینش آدم و نیاکان پیامبر تا زمان «شاه اسماعیل» را در بر مى‌گیرد. دفتر دوم شامل رویدادهاى دوره «شاه اسماعیل» تا حوادث تاریخى سال ۹۲۰ق است. نویسنده در نگارش کتاب تبویب و فصل‌بندى خاصى را لحاظ نکرده است.
تصحیح حاضر، از «فتوحات شاهى» از روى کامل‌ترین و معتبرترین نسخه خطى این اثر انجام شده است. در ابتداى اثر فهرست مطالب و در انتهاى آن تعلیقات کتاب و واژه‌نامه الفاظ و نیز فهارس آیات، احادیث و تمثیل و جملات عربى، اشعار فارسى و عربى، اعلام، اماکن، مشاغل و مناصب، ملل و نحل و کتابنامه آمده است.
دیدگاهی دارید؟