توضیحات
آفرینش و تاریخ، ترجمه فارسی کتاب شش جلدی «البدء و التاریخ» است و منسوب به ابوزید بن احمد بن سهل بلخی، معروف به مطهر بن طاهر مقدسی است که در موضوع تاریخ و سیره به زبان عربی نوشته شده و دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، بر این اثر مقدمه و تعلیقات نوشته و آن را به فارسی ترجمه کرده است.
سال تألیف اصل نسخه عربی کتاب، ۳۵۵ق، است. این اثر یادگاری است از درخشانترین ادوار تاریخ تمدن ایران عصر اسلامی؛ دوره خردگرایی و اومانیسم، عصر فارابی و رازی و اخوانالصفا. در میان آثار بازمانده از این روزگار، کتاب آفرینش و تاریخ، تقریبا حالتی منحصربهفرد دارد؛ یعنی دایرهالمعارفی است از فلسفه، تاریخ، اسطورهشناسیِ تطبیقی، دینشناسی، جهانشناسی، جغرافیا و رستاخیزشناسی و در تمام این زمینهها، گاه، اطلاعاتی عرضه میدارد که در هیچ کتاب دیگری نمیتوان یافت. درحقیقت، تصویری است جامع از تلقی مردمان باستان و سه قرن اول عصر اسلامی نسبت به جهان از آغازِ آفرینش تا پایانِ آن. و از این چشمانداز بخشهایی از این کتاب، برای ما، همان ارزشی را دارد که کتاب «مسخ کاینات»، اثر اُوید، برای جهان غرب و یونان باستان.
شفیعی کدکنی درباره ترجمه در مقدمه کتابش چنین نوشته است: درست به یاد دارم و یادداشت کردهام که ترجمه این کتاب را در تاریخ ۲۳/۴/۱۳۴۵، آغاز کردم، ولی بهدرستی نمیدانم که در چه زمانی به پایان رسید. احتمالا در حدود ۱۳۴۹٫ چهار جلد آن (سوم تا ششم) در فاصله سالهای ۱۳۴۹-۱۳۵۲ انتشار یافت (یعنی جلد سوم در زمستان ۱۳۴۹ و جلد چهارم در زمستان ۱۳۵۰ و جلد پنجم در زمستان ۱۳۵۱ و جلد ششم در تابستان ۱۳۵۲، در سلسله انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، سری منابع تاریخ و جغرافیای ایران)، ولی جلد اول و دوم آن، همچنان، چاپنشده باقی ماند.
علتِ آن، بعضی گرفتاریها و در دنبال آن سفری بود که برای مترجم پیش آمد و او را از این حال و هوا بهدور کرد. اکنون که با فاصلهای تقریبا بیستساله، متن کاملِ آن شش مجلد در دو جلد انتشار مییابد، خدای را سپاسگزارم که این خدمتِ ناچیز به زبان و فرهنگ و تاریخ ایران به سامان رسیده است و جویندگان این نوع کتابها میتوانند متن کامل کتاب را در اختیار داشته باشند.
اسلوب ترجمه، در حد توانایی مترجم، چنان بوده است که ضمن رعایت امانت و حفظ بعضی از تعبیرات و اصطلاحات – که ارزش تاریخی و فرهنگی دارند – عباراتِ کتاب ساده و طبیعی باشند و تا حدی از اسلوب نثر قرنهای اولیه، که به عصر مؤلف نزدیکند، دور نباشند.
دیدگاهی دارید؟