توضیحات

مقوله مدرن حق تعیین سرنوشت ملل دستاورد وودرو ویلسون رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در دوران جنگ جهانی یکم بود. او در رابطه با بحرانی که پس از آن جنگ سراسر اروپا و آسیا را فراگرفته بود، در ۸ ژانویه ۱۹۱۸ در جلسه مشترک سنا و کنگره طرح ۱۴ بندی خود را با هدف استقرار و تداوم صلح به افکار عمومی جهان عرضه کرد که در آن «حق خودفرمانی خلق‌ها» را مطرح کرده بود.

با این حال این اندیشه زمینه را از یک‌سو برای پذیرش حق تعیین سرنوشت خلق‌ها و از سوی دیگر برداشتن گام‌های عملی برای ایجاد «اتحادیه ملل» هموار ساخت، یعنی در هنگام تدوین طرح نخستین نظام صلحی که باید پس از جنگ جهانی یکم در اروپا حاکم می‌شد مفهوم «حق تعیین سرنوشت خلق‌ها» جانشین «حق خودفرمانی خلق‌ها» شد که بلشویک‌ها در دوران جنگ جهانی یکم بیش از هر نیروی سیاسی دیگری به تبلیغ آن پرداخته بودند. برخی از پژوهش‌گران این جابه‌جائی مفاهیم را اشتباهی بزرگ دانسته‌اند، زیرا این مفهوم سبب تناقض در متن قرارداد صلح و هم‌چنین در نظام حقوق بین‌الملل گشت که از آن پس باید روابط دولت‌های جهان بر اساس آن تنظیم می‌شد. تناقض نهفته در این مفهوم گویا جهان را با دشواری‌های غیرقابل حل روبه‌رو ساخته است که یک نمونه آن بغرنج اسرائیل و فلسطین است.

از سوی دیگر پذیرش «حق تعیین سرنوشت خلق‌ها» سبب ‌شد تا پس از هر جنگی میان برنده و بازنده جنگ حقوق برابری برقرار شود، یعنی برنده جنگ نمی‌تواند در سرزمین اشغالی آن گونه که خود می‌خواهد، حکومت کند که در این زمینه نیز باز می‌توان به بغرنج فلسطین و اسرائیل نگریست.

بنا بر ماده چهار «پیمان‌نامه ژنو» «هرگونه شهرک‌سازی توسط نیروی اشغالگر در مناطق اشغالی غیرقانونی است.» هم‌چنین در تبصره ۶ از ماده ۴۹ همین «پیمان‌نامه» آمده است که «قدرت اشغالگر حق ندارد بخشی از شهروندان خود را در مناطق اشغالی ساکن سازد.» اما در گذشته که حقوق بین‌الملل به این گونه تدوین نشده بود، هر دولتی با ضمیمه ساختن مناطق اشغالی به سرزمین خود حوزه قدرت نامحدود خود را در سرزمین‌های اشغالی گسترش می‌داد.

خوبی آن سیستم حقوقی آن بود که مردم مناطق اشغالی به شهروند دولت اشغالگر بدل می‌شدند و لااقل به‌طور صوری از همه حقوق شهروندی برخوردار می‌گشتند. اما دولت اسرائیل از یک‌سو حاضر نیست به فلسطینیانی که در مناطق اشغالی می‌زیند، حقوق شهروندی خود را اعطا کند و از سوی دیگر با شهرک‌سازی در کرانه باختری رود اردن می‌کوشد حقوق بین‌الملل را نادیده گیرد و به همین دلیل نیز تمامی شهرک‌هائی که تا کنون در مناطق اشغالی به‌وجود آورده است، بنا بر نص قانون بین‌الملل غیرقانونی و نامشروع‌اند.