توضیحات
تذکره نشتر عشق، نوشته حسین‌قلی‌خان عظیم‌آبادی (۱۱۹۴- زنده تا سال ۱۲۵۰ق)، متخلص به عاشقی و از پیروان مذهب شیعه اثناعشری است.
این کتاب در موضوع ادبیات (شعر فارسی – شاعران هندی) به نگارش درآمده و توسط سید کمال حاجسیدجوادی تصحیح شده و تعلیقاتی بر آن افزوده شده است.
نویسنده در سال ۱۲۲۴ق آغاز به نگارش این اثر کرده و آن را در سال ۱۲۳۳ق به پایان رسانده است. وی هدف خود را از نگارش کتاب ارائه تذکره‌ای با محتوای اشعار و کلام عاشقانه برای طالبان این نوع ادبیات در کنار تذکره‌های موجود دیگر دانسته است.
نویسنده در تدوین این اثر از منابعی متعدد با موضوعات مختلف استفاده کرده است. این منابع شامل تذکره‌های شعر فارسی، که بیشتر در شبه قاره هند نوشته شده، کتاب‌های تراجم که شامل شرح حال عارفان و شاعران است، کتاب‌های تاریخ شبه قاره و تاریخ‌های عمومی و فرهنگ‌های فارسی نگاشته‌شده در هند است.
وی در مقدمه به نام سی‌ودو کتاب که در تدوین این اثر از آنها بهره گرفته، اشاره کرده است.
اثر یادشده مشتمل بر شرح حال و گزیده اشعار عاشقانه یک‌هزاروچهارصدوهشتاد شاعر پارسی‌گوی، از شاعران متقدم تا شاعرانی که هم‌عصر مؤلف بوده‌اند، به‌ویژه شاعران شبه قاره هند است. نویسنده به شرح حال برخی از شاعران به‌صورت مختصر و برخی دیگر، خصوصا شاعران هم‌عصر خود به‌تفصیل پرداخته است.
گاهی از خلال مطالبی که نویسنده در شرح حال یک شاعر نگاشته، می‌توان به تاریخ اجتماعی و فرهنگ عمومی آن دوره واقف شد.
تذکره نشتر عشق، علاوه بر نثر آهنگین آن، که به جهت بهره‌گیری از شیوه هندی و تعبیرات آن و بازی با کلمات است، در نوع خود آخرین تذکره متنوع و گسترده شعر فارسی در شبه قاره است و آن را باید ناسخ دیگر تذکره‌ها دانست.
نویسنده، توانسته این مسئولیت را به‌نحو احسن انجام دهد و این ویژگی ممتاز و درخشان اثر خود را در جای‌جای کتاب بنمایاند.
وی توانسته بهترین گزیده‌های اشعار را فراهم آورد و مجموعه‌ای متنوع بنگارد. این گنجینه شعر که متعلق به شاعران شبه قاره هند است که دیوان و آثار آنها اکنون نایاب و غیر قابل دسترس است، اهمیت اثر را دوچندان می‌کند.
دیدگاهی دارید؟