توضیحات

این موخره را به مقدمه نیاز نیست،پس از به پایان بردن تاریخ تمدن تا سال ۱۷۸۹،به قصد چاپی تازه،در مجلدات دهگانه ی آن تجدید نظر کردیم،تا مطالب نادرست و اغلاط چاپی آن را اصلاح کنیم و از قلم افتاده ها را بیفزاییم. در جریان این کار،به حوادث و اشاراتی برخوردیم،که می توانست بر امور فعلی و احتمالات آتی،و بر سرشت انسان و راه و روش کشورها پرتوی بیفکند. اگر چه کوشیدیم که نتیجه گیری های خود را موکول به پایان ارزیابی های جلد های دهگانه کنیم،اما بیگمان اندیشه های از پیش گرفته ی ما نیز در انتخاب مطالب روشنگر نظرمان موثر بود.
باری این رساله حاصل آن کار است. در آن عقایدی چند تکرار شده است که یا ما خود آنها از پیش بیان کرده ایم،یا پیشینیان ما آنها را آورده بودند. این بدان سبب است که هدف ما جامعیت بوده است،نه اصالت و نوآوری؛آنچه ارائه می کنیم گزارشی از تجربیات انسان است،نه مکاشفات شخصی ما . . . »
و حاصل کار،کتابی شده است خلاصه و چکیده از مهمترین مسائل تاریخ،با زبانی ساده از فردی که عمر خویش را صرف پژوهش بی غرض و منصفانه در تاریخ ملت ها کرده است . . . و برای هر دوستدار دانش و تمدنی خواندنش لذت بخش است.

فهرست مطالب:
۱- تاملات
۲- تاریخ و کره زمین
۳- زیست شناسی و تاریخ
۴- نژاد و تاریخ
۵- خلق خوی و تاریخ
۶- اخلاق و تاریخ
۷- دین و تاریخ
۸- اقتصاد و تاریخ
۹- سوسیالیسم و تاریخ
۱۰- حکومت و تاریخ
۱۱- تاریخ و جنگ
۱۲- رشد و زوال
۱۳- آیا پیشرفت واقعیت دارد؟