توضیحات

تحفه الحرمین: سفرنامه نایب الصدر شیرازی

در زیارت مکه و سیاحت ایران و هند

گراور شده از روی چاپ سنگی

نایب الصدر شیرازی، در سال‌های ۱۳۰۵- ۱۳۰۶ق به سفر حج رفت و پس از مراجعت به هندوستان سفرنامه حج خود را با عنوان تحفه الحرمین و سعاده الدارین نوشت. این اثر در همان سال در هندوستان (بمبئی، ۱۳۰۶ق) به چاپ رسید و نسخه‌های آن به ایران آمد و از آن استفاده می‌شد…
یرزا محمدمعصوم معروف به نایب الصدر شیرازی و ملقب به لقب طریقتی معصومعلشاه, مولف کتاب ارزشمند طرائق الحقایق و فرزند یکی از اقطاب سلسله نعمت اللهیه به نام رحمت علیشاه بود. وی که در زمره عرفا و فضلای صاحب نام عصر قاجار و عالم به علوم فقه و حدیث, فلسفه و کلام و منطق و… بود, این حجم از اطلاعات را با سیر آفاق و انفس و گردش در روی کره زمین به کمال رساند.

میرزا محمد معصوم در تاریخ ۱۴ ربیع الول ۱۲۷۰ ق چشم به جهان گشود. تحصیلات مقدماتی را در شهر شیراز به پایان رساند و در حالی که ۱۸ سال بیشتر نداشت, برای ادامه تحصیل به عتبات عالیات رفت. پس از چهار سال به خاطر مشکل مالی مجبور به بازگشت می شود. و مدتی در طهران از محضر اساتید آن شهر بهره مند می شود.

در سال ۱۳۰۴ ق به پیشنهاد برخی از دوستانش سکونت در طهران را اختیار می کند و یکسال پس از آن عازم سفر مکه می شود. خاطرات این سفر را پس از بازگشت در بندر بمبئی به صورت یک سفرنامه چاپ می کند و نامش را تحفه الحرمین می گذارد.
حاجی نایب الصدر در همین سالها ادعای قطبیت در سلسه نعمت اللهیه را هم داشته است که به دنبال آن خانقاهی بنا کرده و در آن دستگیری و ارشاد می کند. در همین خانقاه تالیف طرائق را آغاز می کند. آن را در سال ۱۳۱۸ ق به پایان رسانده و یکسال بعد هم چاپ می کند. پایان طرائق همزمان با شروع فریادهای آزادیخواهی در گوشه و کنار کشور, در راه مبارزه با استبداد بوده است.

نایب الصدر هم وارد ماجرا می شود و در صف آزادیخواهان قرار می گیرد و با عضویت در انجمنی به نام جنوب و تصدی ریاست آن برای مدتی, به مبارزه علیه استبداد می پردازد. که سرانجام با به توپ بسته شدن مجلس و شکست مشروطه تمامی آزادیخواهان, دستگیر, اعدام و یا متواری شدند.
حاجی نایب الصدر نیز از طهران تبعید می شود و ۱۷ سال باقیمانده عمر خود را در گناباد و گرگان و مشهد می گذراند. در گناباد و گرگان مدتی ریاست اوقاف آن شهرها را به عهده داشته. سرانجام پس از ۷۱ سال زندگی در پنجم اسفندماه ۱۳۰۴ خورشیدی چشم از جهان فرو بسته و در قبرستانی در غرب مشهد به خاک سپرده می شود.