توضیحات

علم تاریخ را به هیچ وجه نمی توان از تطور و بسط فرهنگ عمومی جامعه جدا کرد. به طور قطع، پیشرفت و تطور علم تاریخ مرحله ای از تطور و پیشرفت فرهنگ آن نیز محصول عوامل متعددی است که عمدتا از تاسیس و قیام دولتی که با دولتها، فرهنگها و نهادهای سیاسی و نظامی دیگر برخورد داشته باشد، سرچشمه می گیرد و بدین ترتیب، عناصر اولیه تمدن آن گسترش می یابد.

علم تاریخ با حدود، ابعاد و روشهای تدوین آن، پس از ظهور اسلام تحقق یافته است; اما این مطلب هرگز به آن مفهوم نیست که عربها پیش از ظهور اسلام، هیچ نوع آشنایی با این علم نداشته اند، بلکه آنها پیش از ظهور اسلام، تمدنهایی، هرچند کوچک، در یمن و دیگر نقاط عرب داشتند که آثار آنها را کم و بیش نقل می کردند. اخبار و آثار دولت حمیر، سبا و یمن به طور شفاهی در میان آنها، نسل به نسل نقل می گردید.
شاید تاریخ در آن عصر، دوره شفوی و حفظی خود را می گذرانید; یعنی آنچه را عربها می دانستند پیش از آنکه به نوشتن و خط متکی باشند، به حفظ و نقل شفوی و لسانی آن تکیه می کردند. از این جهت، در آن دوره، در اوایل اسلام، تا مدتها پیش از اینکه خط و نوشتن شایع شود، از حافظه های بسیار قوی خود، بخصوص در زمینه انساب و اشعار، استفاده می کردند.
شاید مهمترین بخش از تاریخ عرب و اسلام، که به طور حتم، تاثیر مهمی در تدوین تاریخ دوره بعد داشته، دوره «ایام العرب » (جنگها و داستانهای دوره جاهلی) بوده و به قصه بیشتر شباهت داشته است تا تاریخ و بیشتر مورخان و محققان، قصه گویان و داستان سرایان آنها را نقل می کردند.