توضیحات
ناسِخُ التَّواریخ کتابی تاریخی به زبان فارسی تألیف محمدتقی لسان الملک سپهر (درگذشت: ۱۲۹۷ق-۱۲۵۹ش) از منابع تاریخ اسلام، تألیف‌شده در عصر قاجار است.
وی که قصد داشته یک تاریخ عمومی بنگارد فقط بر نگارش شش جلد از خلقت آدم تا زندگانی امام حسین(ع) توفیق یافته است. هر چند این اثر به جهاتی دارای ویژگی‌هایی است، اما برخی اعتبار کتاب را به علت نقلیات ضعیف و مجهول، خصوصا در تاریخ امام حسین و قیام عاشورا زیر سؤال برده‌اند.
لسان الملک سپهر بر آن بوده تا یک دوره تاریخ عمومی جهان را بنگارد و پیوسته در جای‌جای کتاب بدان اشاره می‌کند. از آن میان توانسته بخش‌های ذیل را تألیف کند:
- کتاب اول: از هبوط آدم تا هجرت حضرت محمد(ص)، مشتمل بر دو مجلد:
- مجلد اول: از هبوط آدم تا میلاد مسیح
- مجلد دوم: از میلاد مسیح تا هجرت پیامبر اسلام(ص)
- کتاب دوم: از هجرت پیامبر به بعد که شش مجلد آن را سپهر تالیف کرده به قرار:
- مجلد اول: تاریخ و سیره حضرت محمد(ص) از سال اول هجرت تا سال یازدهم هجرت که سال درگذشت رسول اللّه(ص) است و با ذکر اوصاف و متعلقات آن حضرت کتاب را به پایان می‌رساند.
- مجلد دوم: تاریخ خلفا: مشتمل بر شرح خلافت سه تن از خلفای راشدین (ابو بکر، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان) و شرح حال صحابه و ایام مشهور عرب و امثله عرب
- مجلد سوم: شرح حال علی بن ابی طالب(ع)، نخستین پیشوا و امام شیعیان جهان
- مجلد چهارم: شرح حال حضرت فاطمه(س)
- مجلد پنجم: شرح حال امام حسن(ع) دومین امام شیعیان جهان
- مجلد ششم: شرح حال امام حسین(ع) سومین امام شیعیان جهان
در ادامه تألیف ناسخ التواریخ، لسان الملک سپهر بر آن بوده که در شرح حال هر یک از ائمه اطهار، کتاب مستقلی تألیف کند و در ذیل شرح حال امامان وقایع تاریخ جهان را نیز بنگارد. با درگذشت سپهر (۱۲۹۷ق)، فرزندانش دنباله رو راه او شدند، چنان که عباسقلی خان سپهر ملقب به مشیرافخم (لسان الملک ثانی بعد)، شرح حال امام سجاد(ع)، را نوشت و در ضمن نگارش شرح حال امام چهارم، اقدام به ترجمه کتاب «وفیات الاعیان» ابن خلکان نمود.
ناگفته نماند که میرزا محمد تقی خان سپهر در این میان اقدام به تألیف کتاب سوم از ناسخ التواریخ نمود، بدین معنی که تاریخ قاجاریه را در سه مجلد به دستور ناصرالدین شاه تألیف کرد.
دیدگاهی دارید؟