توضیحات

از پیشگفتار:
خواننده گرامی:
دوازدهمین جلد از سری مجلدهای مصدق، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران پیش روی شما است.
دکتر مصدق در محکمه نظامی رژیم کودتای انگلیسی آمریکایی درباره چگونگی انتخابات نمایندگان برای مجلس شورای ملی اینگونه بیان نمود: از عمر مشروطیت چون زیاد نگذشته است عده ای هنوز هستند که دوره های اول تقنینیه را دیده اند و آنهایی که ندیده اند از آنها که دیده اند، شنیده اند بنابراین سعی می کنم که مطالب به طور فهرست گفته شود.

دوره و در درجه دوم اعمال نفوذ شد. من وکیل اول تهران درسنا بودم، ولی در درجه دوم انتخاب نشدم. در دوره دوم هم تقریبا چنین کارهایی به عمل آمد، ولی با این حال اکثریت نمایندگان مجلس دوم مردانی با ایمان و وطن پرست بودند و در مقابل اولتیماتوم دولت روسیه تزاری اول انتخابات طبقاتی و آزاد بود نمایندگان دوره دوم با انتخابات دو درجه وکیل مجلس شدند و در درجه دوم اعمال نفوذهایی شد. در درجه اول مردم عده ای را انتخاب کردند نمایندگان وطن پرستی خود را ظاهر ساختند.

دولت روسیه موقعی که مورگان شوستر سر کار بود، اولتیماتوم داده بود که این شخص باید از خدمت ایران خارج شود مجلس قبول نکرد، ولی دولت اولتیماتوم را قبول نمود و شوستر را روانه کرد. دوره سوم هم که نمایندگان با انتخابات مستقیم وارد مجلس شدند، دست کمی از نمایندگان مجلس دوم نداشتند و مهاجرت یک عده از نمایندگان به خارج نشان داد که در آن مجلس یک موازنه سیاسی بوده است.

اگر عده ای از نمایندگان هواخواه سیاست متفقین، یعنی دولت روسیه تزاری و دولت انگلیس بودند، عده دیگری هم هواخواه سیاست متحدین یعنی دول آلمان و اتریش و ایتالیا که تا آخر جرء متحدین نبود درآمدند و از ایران مهاجرت کردند از دوره چهارم تقنینیه که وکلای آن از نظر تصویب قرارداد وثوق الدوله انتخاب شدند و همچنین دوره پنجم و ششم به استثنای بعضی از نمایندگان تهران بقیه یا با موافقت نمایندگان انگلیس و شرکت سابق نفت و یا لااقل با عدم مخالفت آنها وارد مجلس می شدند…